Kryzys wieku średniego: Fikcja czy rzeczywistość?

Choć nie do końca poznany, kryzys wieku średniego może być dla niektórych autentycznym doświadczeniem – tak sugerują amerykańskie badania. Nawet jeśli w tym zjawisku jest więcej mitu niż prawdy, eksperci radzą, aby zwracać uwagę na niepokojące sygnały, by móc skorzystać z odpowiedniego wsparcia. Co ciekawe, często po trudnym okresie poziom zadowolenia z życia ponownie rośnie.

 

 

Jak pisał Victor Hugo, „Po czterdziestce zaczyna się starość młodych, a po pięćdziesiątce młodość starych” – słowa te idealnie oddają istotę koncepcji kryzysu wieku średniego, wprowadzonej w latach 60. XX wieku przez psychologa Elliota Jaquesa. Czy jest w tym choć odrobina prawdy?

 

Łatwe życie nie zawsze oznacza szczęśliwe życie

Opinie ekspertów na temat realności kryzysu wieku średniego są podzielone. Jednak obszerne badania University of Pittsburgh skłaniają do refleksji. Naukowcy przyjrzeli się kondycji mieszkańców zamożnych krajów – ludzi, którzy z reguły nie doświadczają poważnych chorób ani niepełnosprawności, a ich możliwości zarobkowe są bliskie szczytu. Mimo komfortowego życia, badacze zauważyli niemałe problemy.

 

„W naszym artykule pokazujemy, że wskaźniki skrajnego cierpienia przedstawiają inny obraz” – czytamy w publikacji w piśmie „Economica”. Badacze udowadniają, że wiek średni to czas, w którym mieszkańcy bogatych krajów częściej wykazują zachowania samobójcze. Ponadto, skarżą się na problemy ze snem, trudności z koncentracją, przeciążenie w pracy, wyniszczające bóle głowy, depresję kliniczną, utratę sensu życia czy uzależnienia od alkoholu.

 

Tajemnice „kryzysu wieku średniego”

Mechanizmy leżące u podstaw tych obserwacji wciąż pozostają niejasne. Eksperci podkreślają jednak, że nie jest to jedynie efekt dużego wysiłku wkładanego w pracę czy dom.

 

„Czy empiryczny wynik przedstawiony w artykule może być efektem stresu związanego z wychowywaniem dzieci, zjawiskiem charakterystycznym dla konkretnego kraju, nowym trendem, wynikiem efektów selekcji lub iluzją spowodowaną efektami powstającymi w badanych kohortach? Są to naturalne i istotne hipotezy. Niemniej jednak, bilans zebranych dowodów wydaje się temu przeczyć” – piszą naukowcy w swojej publikacji.

 

Powołując się na inne badania, naukowcy wykluczają zazdrość jako główną przyczynę. Co więcej, obserwacje zwierząt – szympansów i orangutanów – sugerują, że w kryzysie wieku średniego swoją rolę może odgrywać biologia. „Wiele pozostaje jeszcze do zrozumienia” – podsumowują badacze.

 

Autorefleksja kluczem do dobrego samopoczucia w średnim wieku

Naukowcy ze State University of New York w Buffalo twierdzą, że ludzie z wiekiem czują się coraz lepiej pod względem psychicznym. „Nasza praca wspiera ideę, że późny okres wieku średniego to czas potencjalnie pozytywnych zmian, a człowiek ma moc dążenia do osobistego rozwoju, spełnienia, zrozumienia i akceptacji” – mówi Hollen Reischer, współautorka pracy opublikowanej w „Journal of Personality”. Jak dodaje, „późna część wieku średniego to szansa na pogłębienie transcendencji własnego ja – zwłaszcza akceptacji siebie i swojego życia. Wiąże się to z wieloma pozytywnymi efektami”.

 

Badacze wyjaśniają, że samotranscendencja to psychologiczny termin opisujący poczucie więzi wykraczającej poza własne „ja”, obejmującej zarówno wymiar duchowy, jak i relacje międzyludzkie. To wielowymiarowy proces rozwijający się przez całe życie, prowadzący do większej uwagi poświęcanej sensowi własnego życia, empatii i budowaniu więzi. Efektem jest wzrost dobrostanu psychicznego i zdrowia, lepsze radzenie sobie ze stresem i większy optymizm. Wyniki badań sugerują, że interpretacja własnych przeżyć może być ważniejsza niż same doświadczenia.

 

Mit czy szansa? Kryzys wieku średniego pod lupą

Naukowcy wykorzystali metodę, która pozwoliła im szeroko spojrzeć na stan ponad 160 ochotników. Poprosili ich o przedstawienie historii swojego życia wraz z opisami doświadczeń i refleksji. To pierwsze badanie, które zastosowało takie podejście do analizy zmian w poziomie samotranscendencji na przestrzeni lat.

 

„Mit kryzysu wieku średniego zakłada, że ludzie nie radzą sobie ze starzeniem się i reagują w szkodliwy sposób. Tymczasem nasze badanie sugeruje, że doświadczenia charakterystyczne dla wieku średniego są w rzeczywistości okazją do przyjrzenia się własnej tożsamości i podjęcia kroków ku bardziej adaptacyjnym sposobom myślenia, które zapewniają wsparcie psychologiczne na dalszej drodze życia” – podkreśla prof. Reischer.

 

Warto jednak zaznaczyć, że badanie dotyczyło dobrze wykształconych mieszkańców amerykańskich miast z klasy średniej i nie sprawdzało, czy pozytywne zmiany utrzymują się również w okresie starości.

 

Gdy średni wiek staje się wyzwaniem: Szukaj wsparcia

Jedno jest pewne – dla większości ludzi wiek średni to czas wielu wyzwań. Kariera zawodowa często łączy się z opieką nad dziećmi, a nierzadko również starzejącymi się rodzicami. Pojawiają się spadki sprawności fizycznej, mogą ujawnić się choroby. Rośnie świadomość przemijającego czasu, a śmierć przestaje być abstrakcyjną koncepcją.

 

Warto zatem obserwować swoje reakcje: czy zmieniły się nawyki żywieniowe lub związane ze snem, czy pojawiło się nietypowe zmęczenie lub wyczerpanie, czy odczuwasz pesymizm, poczucie beznadziei, lęk lub rozdrażnienie. Uwagę powinien zwrócić także spadek zainteresowania czynnościami, które kiedyś sprawiały przyjemność. Alarmującym sygnałem są myśli samobójcze, a na poziomie fizycznym – nieustępujące bóle głowy czy innych części ciała.

 

 

Eksperci doradzają aktywność fizyczną, życie społeczne oraz techniki relaksacyjne, w tym medytację. W poważniejszych kłopotach – zarówno fizycznych, jak i psychicznych – nie należy wahać się przed wizytą u specjalisty.